De Hasselt voor 1832
Beschrijving van de Hasselt
De Hasselt was voor 1832 een van de oudste en grootste herdgangen van Tilburg. Een herdgang is een, vaak driehoekig, nederzetting van boerderijen rondom een gemeenschappelijke ruimte die gebruikt werd voor het vee. Veelal voorkomend in de omgeving van heide. De naam herdgang heeft een relatie met herder (heerde). De driehoekige vorm hangt samen met de mogelijkheid om het vee in een hoek te drijven om het daar te kunnen beetpakken. In Noord-Brabant komen veel herdgangen voor, die daar ook bekend staan onder de naam Frankische Driehoek. De oudste herdgangen in Tilburg waren met zandwegen en akkerpaden met elkaar verbonden en lagen aan de rand van de Schijve (een uitgestrekt akkergebied in het centrum). Overige herdgangen of woonkernen zouden later als lintbebouwing ontstaan langs de verbindingswegen tussen de oude herdgangen. Zo is Klein-Hasselt ontstaan langs de verbindingsweg tussen de Hasselt en de Veldhoven. Hoeven is ontstaan langs de verbindingsweg tussen de Hasselt en de Reit.
De Hasselt was gesitueerd rond het Hasseltplein met de Hasseltse kapel. Straten die hierop uitkomen zijn de Cortstraat (vanaf het Hasseltplein naar het westen, richting Dongen), de Hoevenschestraat (vanaf het Hasseltplein, naar het zuiden, via de Hoeven richting de Reijt), de Creijenvenschestraat (vanaf het Hasseltplein, naar het noorden, richting Postelstraat), de Langhstraat (vanaf het Hasseltplein, naar het noordwesten), de Hasseltschestraat (vanaf het Hasseltplein, naar het zuidoosten, richting Kleijn Hasselt en de Veldhoven). Het kasteel van Tilburg ligt in het zuiden van de Hasselt, in het gebied wat Klein Hasselt genoemd wordt.
Hasseltse kapel
De Hasseltse kapel is waarschijnlijk rond 1530 gesticht in de Hasselt. Hoewel de Hasselt een van de grotere herdgangen was, is het toch opmerkelijk dat zo'n kleine gemeenschap van enkele honderden mensen een kapel sticht en door de eeuwen heen onderhoudt. De toren met klok had ook een functie bij brand e.d. Na de Tachtigjarige Oorlog heeft de kapel ongeveer 100 jaar leeg gestaan en is vervolgens ongeveer 50 jaar als woning gebruikt. De huurder had als belangrijkste verplichting het opwinden van het uurwerk. Met de komst van de Fransen komt er weer verandering in de situatie en wordt de kapel in 1797 in ere hersteld. Bij de laatste restauratie (1970-1972) is het pleister verwijderd zodat de metseltekens in de vorm van twee harten weer zichtbaar zijn. Deze restauratie heeft ook aan het licht gebracht dat de kapel bouwhistorisch gezien terug kan gaan tot het midden van de vijftiende eeuw, d.w.z. uit dezelfde periode als waarin het kasteel gebouwd is, zie het boekje Eeuwen en uren in de Hasseltse Kapel, van dr. F.J.M. Van Puijenbroek. Voor een beschrijving zie ook de Databank van het Meertens Instituut.
Voor een impressie hoe de kapel er tegenwoordig uitziet, zie het onderstaande filmpje dat gefilmd is vanuit een drone.
Kasteel van Tilburg
Het kasteel van Tilburg staat op de plaats van de reeds in 1450 vermelde "stenen camer" aan de Hasselt. Dit betreft de oudste vorm van het kasteel waarop voortaan de Heren van Tilburg als ze in het dorp verbleven, woonden, totdat het na verscheidene verwoestingen en her- of verbouwingen in 1858 voor afbraak werd verkocht.
