Deze site gaat over de wijk (herdgang) de Hasselt in Tilburg voor het jaar 1832. De bedoeling van deze site is om alle mensen die voor 1832 in de Hasselt gewoond hebben, in kaart te brengen en aan te geven waar ze gewoond hebben. Te beginnen met de huiseigenaren.
De site bevat beschrijvingen van huizen, verschillende kaarten en ruim 3000 erfdelingen, verkopingen, erfmangelingen, testamenten, enz.. Deze documenten zijn voor zover mogelijk gebruikt bij de beschrijving van de geschiedenis van de afzonderlijke huizen. Er zijn verschillende ingangen via het menu waarmee de huizen, documenten en personen gevonden kunnen worden.
De foto van de Hasseltse Kapel op de voorpagina komt uit het Regionaal Archief Tilburg.
Na de inlijving van Nederland bij het Franse keizerrijk (in 1810), werd de basis gelegd van het huidige kadaster (in 1832). Een gemeente werd in secties verdeeld. Per sectie werden een of meerdere minuutplannen opgesteld waarop alle percelen werden uitgetekend, met een bijbehorende index, de zgn. Oorspronkelijk Aanwijzende Tafel (OAT). Een OAT bevat onder andere de plaatselijke benaming (waar het perceel ligt), de naam van de eigenaar, beroep, woonplaats, soort der eigendommen (bijvoorbeeld huis, hof, bouwland, weiland, enz,), oppervlakte, klassering, tarief en belastbaar inkomen. Van de Hasselt in Tilburg (Sectie H) zijn twee minuutplannen gemaakt, Sectie H blad 1 en Sectie H blad 2. Beide gemaakt en opgemeten door de heer Knaap (landmeter van de eerste klasse). De scheiding van deze twee minuutplannen ligt bij de Reitse Hoevenstraat, het Hasseltplein en de Kraaivenschestraat. In totaal zijn er 892 percelen in kaart gebracht en geklassificeerd. Een mooi uitgangspunt om terug te zoeken in de tijd en om te zien wie waar gewoond heeft.
Voor een volledige uitwerking van de OAT en meer informatie over de huizen in de Hasselt, zie OAT Tilburg Sectie H.
Van de oorspronkelijke minuutkaarten heb ik ook 4 detail-kaarten (zie, Hasseltschestraat, Kortstraat, Kraaivenschestraat en Langstraat) gemaakt waarop te zien is wie in 1832 eigenaar was van welk perceel. Op de percelen die op deze 4 kaarten staan, kunt u klikken, u krijgt dan de verdere gegevens ende geschiedenis van de percelen te zien.
In de OAT Sectie H worden de volgende soorten van eigendom onderkend:
Soort van eigendom |
Aantal |
Boomgaard |
12 |
Boomkweekerij |
2 |
Bouwland |
360 |
Dennenbosch |
15 |
Hakhout |
40 |
Heide |
2 |
Hof |
133 |
Huis (met of zonder erf, schuur of werf) |
214 |
Kapel |
1 |
Koetshuis, stal en tuinhuis |
1 |
Kweekbosch |
1 |
Moestuin |
1 |
Opg. boomen |
6 |
Plaizierwater |
2 |
Schuur |
1 |
Schuur/bergplaats |
1 |
Tuin |
1 |
Wandeldreef |
3 |
Water tot vermaak |
1 |
Weiland |
96 |
Met als basis de minuutkaarten, de OAT van de Hasselt uit 1832 en de aantekeningen van Leo Langeweg (1918-1995) archief medewerker van het Regionaal Archief Tilburg, probeer ik de laatste jaren een reconstructie te maken van wie waar onroerend goed bezeten heeft in de Hasselt en daar (waarschijnlijk) ook gewoond hebben. Daarvoor heb ik van een aantal documenten uit het Notarieel en Rechterlijk archief van Tilburg transcripties gemaakt. Ik heb me voorlopig beperkt tot de straten die vroeger tot de kern van de Hasselt behoorden en die op het Hasseltplein uitkomen (Hasseltsestraat, Kraaivenschestraat, Kortstraat en Langstraat). De meeste documenten zijn erfdelingen, afdelingen, testamenten, erfmangelingen of verkopingen. Vooral de erfdelingen bevatten veel informatie over familierelaties. De bedoeling is deze documenten te gebruiken als onderbouwing van de geschiedenis van de huizen in de Hasselt. In de beschrijvingen van de huizen zoals vermeld in de OAT Tilburg Sectie H op deze site, wordt al naar een aantal van deze documenten verwezen. Als u wilt weten of een bepaald document al ergens gebruikt wordt, kunt u het beste de naam van het document (bijv. R-1694-14-8072-90v) m.b.v. Google opzoeken. Van de documenten zijn twee indexen gemaakt met daar bij vermeld het soort akte en een korte beschrijving: Akten Schepenbank Tilburg en Akten Notarieel Archief Tilburg.
Omdat bij boeren het onroerend goed meestal in de familie bleef en hun kinderen vaak trouwden met kinderen van andere boeren (liefst uit de zelfde straat), ontstaat er een stamboom van huiseigenaren waarbij bijna alle families in de Hasselt aan elkaar hangen. Bijna alle namen van eigenaren uit de documenten zijn nu in de stamboom opgenomen. Bij de eigenaren wordt via links verwezen naar de documenten waar ze in voorkomen. Daarna heb ik m.b.v. de database van het Regionaal Archief Tilburg zoveel mogelijk data aan deze personen toegevoegd. De uiteindelijke bedoeling is dat alle eigenaren/bewoners van de Hasselt in de stamboom worden weergegeven.
Uit de trouwboeken heb ik de wijk/plaats overgenomen waar deze personen op het moment van ondertrouw woonden.
Om het hoofdgeld (een bepaalde belasting) te kunnen innen werd er op 20 september 1736 door de Raad van State een resolutie aangenomen waarbij schepenen van elk dorp en stad verplicht werden elke 5 jaar een opgave te doen van het aantal huizen. In 1736 werden daarvoor alle huizen in Tilburg genummerd. Elke wijk/herdgang in Tilburg kreeg een bepaalde range toegewezen. Huizen die slechts een (1) eigenaar hadden kregen een (1) huisnummer. Was een huis gesplitst in meerdere woningen met verschillende eigenaren dan kreeg elke woning een apart huisnummer. Als er na 1736 een huis werd gesplitst dan werden er geen nieuwe huisnummers uitgegeven. Huisnummers van afgebroken huizen werden wel opnieuw gebruikt voor nieuwe huizen (ook als die op een andere plek gebouwd werden).
Het mooie is dat er uit dezelfde tijd als de OAT ende minuutplannen ook een volkstelling bestaat waarin ook de huisnummers worden vermeld. Deze huisnummers (hoewel niet altijd in overeenstemming met de huisnummers uit de overige akten) heb ik bij de beschrijving van de huizen gebruikt.
Op een aparte kaart in Google Maps zijn de eerste huisnummers van de Hasselt aangegeven.
Rond 1830 is er in de Hasselt een volkstelling gehouden (Volkstelling van Tilburg (1830)). In dat jaar woonden er 844 mensen (421 mannen en 423 vrouwen), in 170 woningen en in 104 huizen. Er woonden slechts 77 personen die niet uit Tilburg afkomstig waren. Ook de godsdienstige gezindheid werd genoteerd. Die heb ik niet overgenomen. Alle inwoners van de Hasselt zeiden nl. Roomsch (katholiek) te zijn. Slechts 6 personen gaven aan protestant te zijn, deze woonden allen op het kasteel.
De volgende beroepen werden vermeld:
Beroep |
Aantal |
Bakker |
2 |
Barbier |
1 |
Boeren/dienst/werkknecht |
6 |
Boeren/dienst/werkmeid |
14 |
Dagloner/ster |
19 |
Droogscheerder |
9 |
Fabrikant |
9 |
Herbergier(ster) |
2 |
Hoefsmid/smidsknecht |
3 |
Kleermaker |
4 |
Landbouwer(ster)/bouwman |
31 |
Metselaar |
2 |
Naaister |
2 |
Schaapherder |
2 |
Schrobbelaer |
9 |
Schoenmaker |
11 |
Spinder/(wol)spinster |
171 |
Spoelster |
2 |
Wever |
82 |
Anders |
21 |
Zonder |
442 |
Om een compleet beeld van Tilburg te krijgen rond het jaar 1832 heb ik alle OAT's en Minuutplannen van de overige secties van Tilburg ook op de site gezet, zie Kadaster van Tilburg (1832). Met de Volkstelling uit 1830 ben ik hetzelfde van plan.
Google Books is een apart project van Google om boeken waarop geen auteursrechten meer rusten op het internet beschikbaar te maken. Google is daarvoor een samenwerkingsverband aangegaan met o.a. diverse universiteitsbibliotheken. Boeken (van voor 1832) die specifiek over Tilburg gaan zijn er helaas niet veel. Van de boeken die ik heb kunnen vinden heb ik transcripties gemaakt (zie Overige documenten) aangevuld met enkele transcripties van boeken en plakaten over Brabant. Zo ontstaat er op het gebied van de regelgeving ook een beter beeld van de wereld waarin zij leven.
Alle namen en aanvullende gegevens van personen komen uit de documenten op deze site, de DTB-boeken van het Regionaal Archief Tilburg (via de database van het archief), De Brabantse Leeuw, De Nederlandsche Leeuw, het Nederland's Patriciaat of het Brabants Heem en zijn allemaal verifieerbaar.
De bedoeling is dat er elk jaar een update van de site komt.